معرفی صندوق ضمانت سپرده ها
صندوق ضمانت سپرده ها در سال 1392 براساس ماده 95 برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران تاسیس گردید.
مأموریت صندوق:
حمایت از سپرده‌گذاران از طریق:
تضمين بازپرداخت وجوه متعلق به سپرده‌گذاران بانكها و ساير مؤسسات اعتباری عضو د رصورت ورشكستگی
وظايف و اختيارات صندوق عبارت است از:
الف‌ـ ضمانت سپرده‌های هر شخص اعم از ريالی و ارزی در هر مؤسسه اعتباری عضو
ب‌ـ دريافت «حق‌عضويت» از مؤسسات اعتباری
پ‌ـ پرداخت سپرده‌ها پس از اعلام کميته اضطرار
ت‌ـ سرمایه‌گذاری در اوراق مالی ضمانت شده توسط بانک مرکزی و يا دولت، حداکثر تا سقف هفتاد درصد منابع صندوق و صرفاً در مواقعی که منابع صندوق آزاد بوده و تعهدی بر ذمه صندوق وجود نداشته باشد. خريد اوراق ياد شده در آخرين روز فروش اوراق مذکور مجاز است.
محل تأمین منابع برای ایفای تعهدات:
حق عضویت‌های بانکها و مؤسسات اعتباری
سود سرمایه‌گذاری‌ها
اخذ تسهیلات از بانک مرکزی در صورت موافقت هیأت عامل بانک و تصویب هیأت وزیران
بانک مرکزی در صورت عدم تکافوی منابع صندوق برای ايفای تعهدات می تواند پس از تأييد هيأت عامل بانک مرکزی و تصويب هيأت وزيران، بخشی از منابع مالی مورد نیاز صندوق را به صورت تسهيلات تأمين نمايد.
ارکا ن صندوق عبارتند از:
الف‌ـ هیأت امنا
ب‌ـ هیأت مدیره
پ‌ـ مدیرعامل
ت‌ـ بازرس قانونی
هیات امنا:
اعضای هیأت امنای صندوق از شش (6) نفر به شرح زیر تشکیل می‌شود:
الف‌ـ رییس‌کل بانک مرکزی به عنوان رییس هیأت امنا
ب‌ـ وزیر امور اقتصادی و دارایی یا معاون وی
پ‌ـ معاون رییس‌جمهورو رییس سازمان برنامه و بودجه یا معاون وی
ت‌ـ عضو هیأت عامل ناظر بر بخش نظارت بانک مرکزی
ث‌‌ـ یک نفر از مدیران عامل بانک‌های دولتی به انتخاب وزیر امور اقتصادی و دارایی
ج‌ـ یک نفر از مدیران عامل بانک‌های غیردولتی به انتخاب وزیر امور اقتصادی و دارایی
هیات مدیره :
اعضای هیأت مديره، با پيشنهاد رييس هیأت امنا و تصویب هیأت امنا و با حکم رییس هیأت امنا، به مدت سه سال منصوب می شوند اعضای هیأت مديره بايد از ميان افراد صاحب‌‌نظر و با تجربه در امور پولی، بانکی، اقتصادی، حقوقی، مالی و برنامه‌ريزی با حداقل ده سال سابقه کار مرتبط و حداقل مدرک تحصيلی کارشناسی مرتبط انتخاب گردند.
مدیرعامل:
مديرعامل به عنوان بالاترين مقام اجرایی و اداری صندوق است که به پيشنهاد هیأت مديره و با تصويب هیأت امنا و تأييد و حکم رييس هیأت امنا، برای سه سال تعیین می گردد.
بازرس قانونی:
وظايف بازرس قانونی بر عهده سازمان حسابرسی می باشد که بايد گزارشات خود را به هیأت امنا ارايه نمايد.
توضیحاتی پیرامون نقش صندوق ضمانت سپرده ها
بانكها با جذب منابع پولی در قالب سپرده از یك سو و تزریق منابع پولی به اقتصاد از طریق ارائه تسهیلات از سوی دیگر در سیستم اقتصادی وارد می شوند و به طور طبیعی در معرض نوسان ها و بحران های اقتصادی نیز قرار خواهند گرفت. بنابراین همیشه این احتمال وجود خواهد داشت كه بانك ها در مسیر فعالیت خود با چالش هایی مواجه شوند و این مساله همواره ریسك عدم توانایی بانك ها در باز پرداخت سپرده سپرده گذاران به ویژه در هنگام ورشكستگی را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر این در صورت سو مدیریت موسسه اعتباری و بانکها نیز خطرات احتمالی ایجاد شده سپرده گذاران را تهدید می نماید. در چنین شرایطی تعریف سازوكاری در نظام های بانكی برای كمك به پیشگیری از قرار گرفتن بانكها و موسسات اعتباری در معرض ورشكستگی و همچنین تضمین بازپرداخت سپرده های مردمی در صورت ورشكستگی و عدم توانایی بانك در پرداخت سپرده ها ضروری است. این سازوكار دراكثر كشورهای جهان در قالب تشكیل نهادهایی نظیر صندوق، تعاونی و یا آژانس های بیمه و یا ضمانت سپرده شكل گرفته است.
صندوق های ضمانت سپرده‌ها با حفاظت از نظام مالی در برابر پدیده هجوم بانکی (Bank Run) اطمینان بخشی از وجود امنیت و قابلیت نقدشوندگی سپرده‌های سپرده‌گذاران خرد موجب تحکیم و استمرار ثبات مالی در کشور را فراهم می‌آورند، که این مهم هدف اصلی سیاست‌های عمومی ایجاد نظام ضمانت سپرده‌ها است. این نهادها از طریق دریافت حق عضویت از بانكها و موسسات اعتباری، خدمات متعددی را به منظور پیشگیری از قرارگرفتن بانكها در معرض ورشكستگی، ضمانت سپرده ها و بازپرداخت سپرده ها تا سقفی مشخص در صورت ورشكستگی بانك ارائه می دهند. این نهاد با در اختیار داشتن ابزار کنترلی کافی همچون اعمال جریمه و محدود کردن فعالیت موسسه خاطی از یک سو و تجهیز منابع مالی لازم جهت بازپرداخت سپرده‌های مردمی موسسه ورشکسته از سوی دیگر، در نقش ناظر و ضابط قدرتمند قوانین مالی ایفای وظیفه نموده و موجب ایجاد، توسعه و استحکام شبکه امن مالی در کشور می‌شوند. لازم به تاکید است که، یک نظام ضمانت سپرده به تنهایی نمی‌تواند از نظام بانکی محافظت نماید. سایر اجزا، همانند نظام قانون‌گذاری و نظارت بانکی قوی و یک حامی مالی در قامت آخرین اعتبار دهنده (نقش موثر بانک مرکزی) به عنوان اضلاع یک مثلث که همکاری‌های تنگاتنگی با یکدیگر دارند، نیز مورد نیاز است.
در ایران از سالهای دور مطالعات بسیاری در بانك مركزی در خصوص تشكیل یك نهاد پر قدرت در نظام بانكی در جهت ضمانت سپرده ها صورت گرفته كه منجر به تدوین ماده 95 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 1389؛ شده است. به موجب این قانون، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز به ایجاد صندوق ضمانت سپرده‌ها به منظور تضمین بازپرداخت وجوه متعلق به سپرده گذاران بانك ها و سایر موسسات اعتباری در صورت ورشكستگی است.
